ලෝක ඉතිහාසය තුළ විවිධ අවස්තාවල හමුදාමය ක්‍රියාමාර්ගයන් සඳහා කුලී හේවායන් යොදවා ගත් අවස්ථා ගැන අපට අසන්නට ලැබේ. ග්‍රීක කුලී හේවායෝ පර්සියානුවන්ට සහාය දුන්හ. ම්ලේච්ඡ ගොත් , ගෝල් ආදි ගෝත්‍රවලට අයත් භටයන් කලෙක රෝමයේ ආරක්ෂාව භාර ගත්හ. ඇමරිකානු නිදහස් සටන සමයේ බ්‍රිතාන්‍යයන් ජර්මානු කුලී හේවායන් යෙදවූහ . ෂර්ලොක් හෝම්ස් ගේ නිර්මාතෘ සර් ආතර් කොනන් ඩොයිල් විසින් මධ්‍යකාලීන එංගලන්තයේ කුලී හේවා කණ්ඩායමක් ගැන රචිත White Company කලෙක ඉතා ජනප්‍රිය ග්‍රන්ථයක් විය.
කෙසේ වුවද විසිවන සියවසේ කුලී හේවායන් ගැන අසන්නට ලැබෙන්නේ 1960 දශකයේදී කොංගෝ සමූහාණ්ඩුවෙන් කටන්ගා ප්‍රාන්තය වෙන් වීමත් සමඟය. කටන්ගා යනු කොංගෝවේ වඩාත්ම ඛනිජ සම්පත්වලින් පොහොසත් ප්‍රාන්තය විය. 1960 දි කොංගෝව බෙල්ජියමෙන් නිදහස ලැබුවද එහි ප්‍රධාන නායකයන් වන ජෝසෆ් කසවබු, පැට්රිස් ලුමුම්බා හා බෙදුම්වාදී කටන්ගාහි අගමැති මොයී ෂොම්බේ අතර බල අරගලයක් ඇතිවිනි. මෙහිදී බෙල්ජියානු ඛනිජ සමාගම්වල හා එම රජයේ සහාය හිමිවුනේ කටන්ගා රාජ්‍යටයි. එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය මෙහිදී කටන්ගාව නැවතත් කොංගෝ රාජ්‍යයට ඈදීම පිළිගෙන ඒ සඳහා සාම සාධක හමුදාවක්ද පිටත් කළේය. මේ අතර කොංගෝ මහජන හමුදාව කටන්ගාව ආක්‍රමණය කළහ. මොයී ෂොම්බේ කටන්ගා හමුදාවට යුහුව සුදු ජාතික කූලී හේවායන් බඳවා ගත්තේය - මින් වඩාත් ප්‍රකට වූයේ පසුකාලීනව නමක් දිනාගත් අයර්ලන්ත ජාතික “පිස්සු“ මයික් හෝ ( ඉහත ඡායාරූපයේ දකුණු පසින්) , බොබ් ඩෙනාඩ්, ෂෝං “බ්ලැක් ජැක්“ ස්ක්‍රෑම් ආදි කුලී හේවායන් ගිනි අවි බවුතීස්මය ලැබුවේ කටන්ගාවෙනි. මේ සිදුවීම් ඇසුරින් දකුණු අප්‍රිකානු ලේඛක විල්බර් ස්මිත් “ Dark of the Sun“ නම් (පසුව චිත්‍රපටයටද නැගුනු ) තම ජනප්‍රිය නවකතාව පළ කළේය.
කටන්ගා අර්බුදයෙන් පසු නැවතත් කුලී හේවායන් කරලියට එන්නේ බයෆ්‍රා බෙදුම්වාදි අරගලයෙනි. නයිජීරියාවේ ඉබෝ ගෝත්‍රිකයන් වෙසෙන බයාෆ්‍රා ප්‍රාන්තය 1970 දශකයේදි එරටින් වෙන වීමට තැත්කළේය - ප්‍රබල බටහිර රටවල් නයිජීරියානු රජයට ආධාර කළද එම රටවල කතෝලික පල්ලිය හා ජනතාව බයෆ්‍රා නිදහස් සටනට ආශිර්වාද කළහ. ටැෆී විලියම්ස්, රොල්ෆ් ස්ටෙයිනර් වැනි කුලී හේවායන් බයෆ්‍රා හමුදාවට ආධාර කළ අතර ගුවන් හමුදාව පාර්ශ්වයෙන් ආධාර කළේ ස්වීඩන් ජාතික කාර්ල් වොන් රෝසන් සිටුවරයාය - ඒ නම් මුදලට නොවේ - පසුව ජනප්‍රිය වූ බ්‍රිතාන්‍ය ලේඛක ෆ්‍රෙඩ්රික් ෆෝසයිත් එවකට බීබීසී වාර්තාකරුවෙක් විය - බයාෆ්‍රා යුද්ධයේ තම අත්දැකීම් ඇසුරින් ඔහු තම Dogs of War නම් ප්‍රකට නවකතාව ලිව්වේය
21 වන සියවසේ කුලී හේවායන් භාවිතය ඉන් පෙර කාලයට වඩා වෙනස් මුහුණුවරක් ගෙන ඇත. අද පුද්ගලික ආරක්ෂක සමාගම් ඩොලර් බිලියන ගණනින් උපයන ව්‍යාපාරයකි - පෙන්ටගනය 21 වන සියවසේ ඇමරිකාව මැදිහත් වූ යුද්ධවලදි මේ ආරක්ෂක සමාගම්වල භටයන් යොදා ගෙන ඇත -දැනුදු යොදා ගනිති - මින් වඩාත් ප්‍රකට ඒවා අතර (දැනට Academi ලෙස හඳුන්වන) Blackwater පුද්ගලික ආරක්ෂක සමාගම මතකයට නැගේ - ඉරාකයේ බිහිසුණු සිදුවීම්වලට එම සමාගමේ භටයන් සම්බන්ධ විය. ඇතැම් විට ඇමරිකානු තානාපති කාර්යාලවලට ආරක්ෂාව ලබා දීමටද මෙවැනි සමාගම් යොදා ගැනේ - ඇමරිකානු කොංග්‍රසයේ මන්ත්‍රීවරුන් හට මේ සමාගම්වලින් තම සේවා දිගටම පවත්වාගෙන යාමට දොළ පිදේනි ලැබෙන අවස්ථාද ඇත .
අපේ රටේද කුලී හේවායන් යොදාගත් අවස්ථාවක් 1980 දශකයේ වාර්තා විය. එනම් බ්‍රිතාන්‍ය SAS කමාන්ඩෝ බලකායේ හිටපු භටයන්ගෙන් සැදුම් ලත් Keeny Meeny Services නම් කුලී හේවා සමාගම අපේ විශේෂ කාර්ය බලකාය පිහිටුවීමේදි මුල්ම භටයන් පුහුණු කිරීමට යොදා ගත් අවස්ථාවයි
